Cursussen Cultuurgeschiedenis

in Wassenaar en Heiloo

Op twee plaatsen worden cursussen cultuurgeschiedenis gegeven, in Wassenaar en in Heiloo.
In Wassenaar wordt in het najaar van 2023 in zes avonden, steeds op maandag, een cursus over de Vroege Renaissance gegeven.
Daarnaast behandel ik een aantal onderwerpen voor het NUT in Wassenaar. Meer details kunt u vinden op de website van het NUT.
In Heiloo zal in februari en maart 2024 in acht ochtenden, steeds op donderdag, een cursus over Venetië en de Veneto worden gegeven.

De Vroege Renaissance in zes hoofdstukken

Op zes avonden wordt vanaf 23 oktober 2023 in de grote zaal van Cultureel Centrum Warenar een cursus gegeven over de Vroege Renaissance.

Een nieuw geluid, een nieuwe lente, daarmee begint een periode waarin met nieuwe ogen wordt gekeken naar de oudheid. Dat nieuwe geluid kwam van de humanisten. Zij namen het voortouw in de vernieuwingen die zich op allerlei terreinen voordeden. Petrarca is de eerste, maar er volgen er meer. Ze schreven over onderwijs, over kunst en filosofie.
De Renaissance  is aanvankelijk een wereld van boeken. Florence werd een “republiek der letteren”. Ross King schrijft erover in De boekhandelaar van Florence.

In Florence zien we de kunsten opbloeien met namen als Ghiberti, Brunelleschi en Donatello. Leon Battista Alberti is de man die theorie en praktijk in zich verenigt. Hij schrijft over alle vormen van kunst en is actief als architect in Florence, Mantua en Rimini.

In de filosofie wordt Plato en het neoplatonisme herontdekt. Marsilio Ficino is hierbij een van de grote namen. Hij vertaalt alle dialogen van Plato en schrijft talloze brieven en essays over zijn nieuwe mensbeeld.
Dat wordt nog verrijkt met de herontdekte gnostische teksten van Hermes Trismegistus.

In de schilderkunst gaan de ontwikkelingen snel. Masaccio wordt de grote vernieuwer in de Brancacci-kapel in Florence. Na hem komen Piero della Francesca en Mantegna als grote namen. Met deze twee bereiken de vernieuwingen ook andere centra zoals Urbino, Padua, Ferrara en Mantua.

In Florence komt een einde aan de dominantie van de familie de’ Medici.
Voor het vervolg van het Renaissanceverhaal moeten we naar Rome. een mooi onderwerp voor een volgende cursus.

Klik hier om u in te schrijven voor deze cursus in Wassenaar

Klik hier voor aanbevolen literatuur bij de cursus

VENETIË EN DE VENETO
cultuurgeschiedenis van een streek

Op acht ochtenden wordt vanaf 8 februari 2024 in de Kleine Kapel van de Willibrordusstichting een cursus gegeven over Venetië en de Veneto.

Verona, Vicenza, Padua en Venetië: vier steden in de Veneto, waar liefhebbers van geschiedenis en kunst hun hart kunnen ophalen. Giotto, Mantegna, Bellini, Titiaan en vele anderen hebben hun sporen nagelaten in deze rijke streek van Italië.
In een serie van acht colleges wordt de geschiedenis van Venetië en de Veneto behandeld. Daarnaast staan we uitvoerig stil bij de kunstenaars die hier hebben gewerkt.

Verona, Vicenza en Padua hebben hun ontwikkeling te danken aan de Romeinen. Venetië komt pas in de vroege middeleeuwen op en ontwikkelt zich tot een handelsmacht van betekenis. Door haar intensieve contacten met het Byzantijnse Rijk en met de moslimwereld wordt Venetië door de Kerk en door wereldlijke machthebbers met wantrouwen bekeken.

Door haar unieke maatschappelijke structuur blijft Venetië vijf eeuwen een stabiele republiek totdat Napoleon daar een einde aan maakt.
Hoeveel macht had de doge van Venetië? Waarom was er overal geheime politie? Contact met buitenlandse diplomaten was verdacht. Venetië werd een stad van geheime ontmoetingen, gefluister en maskerades.

Wie in Venetië niet tot de gesloten politieke elite behoorde kon zijn status verhogen door lid te worden van een van de Scuole, broederschappen. Hun verenigingsgebouwen groeiden uit tot etalages van schilderkunst. Een indrukwekkend voorbeeld is de Scuola Grande di San Rocco, waar Tintoretto zich mocht uitleven.

Venetië verovert steeds grotere stukken van het vasteland, de terraferma. Rijke herenboeren lieten villa’s bouwen zoals de Romeinen dat ook gedaan hadden in de Veneto. Palladio kreeg talloze opdrachten voor villa’s. De meeste daarvan hadden ook een agrarische functie.
Het mooiste voorbeeld staat net buiten Vicenza: villa La Rotonda.

Venetië en schilderkunst horen bij elkaar.We zullen het werk van de  belangrijkste schilders bespreken. Bellini bijvoorbeeld met zijn ingetogen madonna’s. Een geval apart is Giorgione. Zijn kleine oeuvre bestaat uit raadselachtige, poëtische schilderijen.

Het werk van Titiaan behoort tot de wereldtop. Begonnen als ingetogen Renaissanceschilder geeft hij zijn werk steeds meer zeggingskracht. Hij werd beroemd als portretschilder. Zijn latere werk doet aan Rembrandt denken. Beide schilders ontstegen de artistieke beperkingen van hun vak.

Venetië raakt als handelsstad op het tweede plan na de ontdekking van de Nieuwe Wereld en de route om Kaap de Goede Hoop. Toch blijft de stad bezoekers trekken. Ze komen voor de casino’s, het carnaval en de vruchten die elders verboden waren, maar hier in overvloed geplukt konden worden. Zo werd Venetië een populaire afsluiting van de Grand Tour door Italië.

In 1797 maakt Napoleon een einde aan de republiek Venetië. La Serenissima wordt in de daarop volgende jaren een schim van wat zij ooit was. Maar juist dan wordt Venetië het doel van romantici met heimwee naar de middeleeuwen en de gotiek. John Ruskin idealiseert de ambachtelijkheid van de gotiek tegenover de arrogante kilheid van de architectuur van de Renaissance.

Klik hier om u in te schrijven voor deze cursus in Heiloo

Klik hier voor aanbevolen literatuur bij de cursus