Cursus Cultuurgeschiedenis

in Wassenaar en Heiloo

Op twee plaatsen worden cursussen cultuurgeschiedenis gegeven, in Wassenaar en Heiloo.
In Wassenaar werden in zes avonden zes grote namen in de Europese cultuurgeschiedenis behandeld: Cicero, keizer Constantijn, Augustinus, Hypatia en de bibliotheek van Alexandrië, Erasmus en Galilei. Door de corona-maatregelen kon de cursus pas in juni worden afgerond.

In de nu lopende cursus staat de islam centraal, van opkomst en veroveringen, culturele bloei en verstarring tot de beeldvorming in de moderne tijd.

In Heiloo is in het najaar – na een jaar uitstel – de cursus Middeleeuwen gegeven. We begonnen bij het Romeinse Rijk in zijn nadagen, de volksverhuizingen, de opkomst van de kloosterbeweging en de confrontatie met de islam. Europa als nieuwe identiteit krijgt vorm in de Middeleeuwen.

LATE MIDDELEEUWEN EN VROEGE RENAISSANCE

Op zes ochtenden wordt in de koepel van de Willibrordusstichting een cursus gegeven over de Late Middeleeuwen en de Vroege Renaissance. Hierbij zal veel aandacht worden besteed aan de ontwikkelingen in schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur in vooral Italië.

De middeleeuwen beleven in de twaalfde eeuw een culturele bloeiperiode. Er wordt zelfs gesproken van de Renaissance van de twaalfde eeuw. Universiteiten komen tot bloei, het Latijn wordt de lingua franca van de wetenschap, de gotiek komt op als nieuwe bouwstijl met een symbolische rol voor het binnenvallende licht. Ridderverhalen in de volkstaal tonen een nieuwe esthetiek, waarbij de vrouw het onderwerp wordt van de hoofse liefde. Huizinga beschrijft het zo mooi in zijn “Herfsttij der Middeleeuwen”.

Van Frankrijk gaan we naar Italië, waar Frederik II een moderne staat opbouwt in Zuid-Italië en de strijd aangaat met het pauselijk gezag.
De beeldhouwkunst wordt steeds expressiever, eerst bij Nicola en Giovanni Pisano, later bij Claus Sluter in Dijon, waarbij gotische elegantie en realisme samengaan.
In Siena houden schilders als Simone Martini en Duccio vast aan de gotiek, terwijl de Florentijn Giotto de nieuwe stijl laat zien in Assisi en Padua met realistische taferelen uit het leven van Franciscus en Christus.

In de dertiende eeuw durft de dominicaan Thomas van Aquino het aan om het gehele christelijke gedachtengoed met het scherpe mes van de logica te analyseren. De franciscaan Willem van Ockham perkt de menselijke ratio juist in: “het scheermes van Ockham” snijdt alles weg, wat onnodig bedacht wordt om de wereld te begrijpen.
Dante is met zijn Divina Commedia niet meer weg te denken net zo min als Boccaccio met de Decamerone, honderd amusante verhalen tegen de achtergrond van de Zwarte Dood van 1348.

Met Petrarca komen we in de vroege renaissance terecht. Hij neemt afstand van middeleeuwse scholastiek en literatuur en beziet voor het eerst de cultuur van de oudheid met nieuwe, bewonderende ogen. Hij wordt de eerste humanist. Na hem volgen er meer. Ook in de wereld van de kunsten neemt men de Romeinen als nieuwe norm: Ghiberti, Donatello, Masaccio om er een paar te noemen. De oudheid is terug, maar de context blijft christelijk.

In zes ochtenden volgen wij deze ontwikkelingen op de voet, waarbij veel beeldmateriaal de verhalen zal onderstrepen.

Voor aanbevolen literatuur zie de cursussen Middeleeuwen en Renaissance.

Bij deze cursus zullen de maatregelen rond corona nauwgezet worden nagevolgd.

Klik hier om u in te schrijven voor deze cursus in Heiloo.

Klik hier voor aanbevolen literatuur bij de cursus

De islam
kalifaat, cultuur, conflict

Op zes avonden vanaf 18 oktober wordt in de grote zaal van Cultureel Centrum Warenar een cursus gegeven over de islam. De lessen worden om de week gegeven.

Het leven van Mohammed en het ontstaan van de Koran zijn vanaf het begin onderwerp van discussie geweest in de christelijke wereld. De toon was kritisch: een pseudo-profeet en een afgezwakte vorm van christendom voor simpele Arabieren.

De opvolgers van Mohammed, de kaliefen, hebben in een ongekend tempo een moslimrijk opgebouwd ten koste van het Byzantijnse en Perzische rijk. Maar vanaf het optreden en de dood van Ali, schoonzoon van Mohammed, werd de wereld van de islam opgesplitst in de Sjia Ali, de partij van Ali, nu sjiieten geheten, en de soennieten. Nog altijd werkt dit schisma door, met Iran en Saoedi Arabië als hoofdrolspelers. De machtsovername van de soennitische Taliban in Afghanistan is dan ook een grote zorg voor sjiitisch Iran.

Zoals ook in het Westen met de Volksverhuizingen gebeurde, namen de moslims de cultuur van Byzantium en Perzië over en dat heeft geleid tot een ongekende bloei van Damascus en Bagdad.
Dankzij één man die vanuit Damascus naar Spanje wist te ontkomen bij het uitroeien van de heersende dynastie, kwam ook Andalusië tot bloei.

Vanuit Cordoba werd de veroveringspolitiek naar het Noorden voortgezet en het is aan de Karolingen te danken dat de moslims daar niet in slaagden. Twee werelden stonden tegenover elkaar: die van de verfijnde cultuur van Andalusië en die van Frankische vechtersbazen die de strijd uiteindelijk wel wonnen. Een nieuw gevoel, een nieuwe identiteit ontstond, wij tegenover zij: Europa als christelijke wereld tegenover agressieve moslims.

Vooral in de kruistochten wordt deze tegenstelling zichtbaar. De eerste kruistocht is een uitzonderlijke onderneming geweest. De verovering van het Heilig Land was een ongekend succes en het bewijs van een ontwakend Europa. Maar in het Rijnland betaalden de joden de rekening met pogroms aangericht door christelijke pelgrims en strijders op weg naar Jeruzalem.

Vanaf de verovering van Spanje door de Moren tot aan het beleg van Wenen in 1683 heeft Europa te maken gehad met een vijand die haar bestaan bedreigde. Twee werelden, twee beschavingen botsen nog altijd op elkaar. Het is dan ook niet vreemd dat beide partijen clichés hanteerden: het Midden-Oosten stond gelijk aan despotisme, sensualiteit, achterlijkheid en agressie. De moslimwereld zag zich tot in de negentiende eeuw als superieur aan het Westen totdat Napoleon in een handomdraai Egypte veroverde en zijn geleerden meer van het Oosten bleken te weten dan andersom.
Tegenwoordig staat voor veel moslims het Westen voor imperialisme, kolonialisme, zionisme en racisme. Edward Said heeft met zijn boek Orientalism uit 1978 dit beeld en daarmee ook het slachtofferschap van de moslimwereld en de daaruit voortkomende haat tegenover het Westen een rechtvaardiging gegeven. De vele aanslagen spreken duidelijke taal.

Bij deze cursus zullen de maatregelen rond corona nauwgezet worden nagevolgd.

Klik hier om u in te schrijven voor deze cursus in Wassenaar

Klik hier voor aanbevolen literatuur bij de cursus