Cursussen Cultuurgeschiedenis

in Wassenaar en Heiloo

Op twee plaatsen worden cursussen cultuurgeschiedenis gegeven, in Wassenaar en Heiloo.
Op beide plaatsen wordt in zes lessen een cursus gegeven over de lange geschiedenis van Noord-Afrika, van Carthago in de 8e eeuw v.C. tot in de moderne tijd, dit als voorbereiding op een Tunesiëreis in april 2026.
In Wassenaar zijn de lessen op maandagavond, om de week, dus eens per veertien dagen, in Heiloo op zes aaneengesloten donderdagochtenden. Voor de exacte data zie hieronder.

NOORD-AFRIKA
DE LANGE GESCHIEDENIS VAN EEN OMSTREDEN GEBIED

De Grieken noemden het gebied Libya, de Romeinen Africa, de Arabieren Ifriqiyyah of de Maghreb en de Europeanen Barbarije, vanwege de Berbers die er wonen.
Marokko, Algerije en Tunesië vormen de kern van dit gebied met aan de noordkant de Atlas als doorlopende reeks bergketens en de Sahara als natuurlijke begrenzing in het Zuiden.

Ons verhaal begint met de stichting van Carthago door Fenicische kooplieden. De stad groeit uit van handelspost tot imperiale mogendheid die bijna onvermijdelijk in botsing kwam met de Romeinen.
Over Carthago zullen we het uitgebreid hebben. Na de verwoesting van de stad in 146 v.C. wordt het gebied een Romeinse provincia. Dat is nog altijd te zien aan de vele Romeinse theaters, badhuizen en tempels. In verband met de geplande reis zullen we speciale aandacht besteden aan Tunesië.

Het christendom verspreidt zich snel in Noord-Afrika. Tertullianus komt ervandaan, bisschop Cyprianus en natuurlijk Augustinus, die zijn handen vol had aan christelijke hardliners, de donatisten.
De Vandalen veroveren het gebied in de 5e eeuw en doen daar hun naam eer aan. Vanuit Carthago plunderen ze Rome, de Balearen, Corsica en Sardinië.
Voor keizer Justinianus is dat een reden om Noord-Afrika te heroveren voor het inmiddels Oost-Romeinse, Byzantijnse rijk, maar de welvaart en de omvang van de steden uit de vroegere Romeinse periode komen niet meet terug. Ook de Romeinse taal en cultuur verdwijnen langzaam maar zeker.

In de 7e eeuw veroveren de Arabieren Noord-Afrika. Eerst Alexandrië en daarna trekken ze langzaam westwaarts via Carthago tot aan de Atlantische Oceaan. In 711 beginnen ze aan de verovering van het Iberisch Schiereiland.
Eenheid is ver te zoeken in deze nieuwe moslimwereld. De Berbers worden als inferieur, bijna al slaven beschouwd. De strenge sekte der Karidjieten bekeert hen tot hun versie van de islam en maakt zich los van het kalifaat in Damascus. En zo gaat het verder. De Aghlabiden komen, de Fatimiden, Almoraviden en Almohaden. De Fatimiden zijn sjiieten, de andere dynastieën soennitisch, soms streng, dan weer wat losser in de leer. Eén ding is zeker: eenheid is ver te zoeken, oorlog ligt permanent op de loer.

In 1517 wordt Egypte veroverd door de Turkse Ottomanen, daarna volgt de Maghreb. Maar ook in deze Ottomaanse periode, die duurt totdat Europa zich met Noord-Afrika gaat bemoeien, bestaat er geen eenheid. Tunis bijvoorbeeld krijgt in 1705 een eigen onafhankelijke koningsdynastie die aan de macht blijft tot 1957. In 1830 begint de koloniale expansie van Europa met de bezetting van Algiers door de Fransen.  Alleen Tunis en Marokko blijven aanvankelijk overeind als onafhankelijke staten, al is de druk groot om hervormingen door te voeren en vrijhandel toe te staan. In 1871 komt Tunesië onder Franse controle, Marokko in 1912.
Nationalistische bewegingen proberen zich na de Tweede Wereldoorlog te bevrijden van de Franse overheersing. Marokko en Tunesië krijgen hun onafhankelijkheid in 1956, Algerije pas in 1962 na de bloedige rebellie van het FLN.
De positie van de joden in Noord-Afrika komt onder druk te staan na de stichting van de staat Israël in 1948. Veel joden verlaten hun land om in Palestina een nieuw bestaan op te bouwen.

De geschiedenis van Noord-Afrika is er een van politieke, militaire en religieuze strijd. Zes lessen zijn dan ook nauwelijks genoeg om dit verhaal te vertellen. Voorafgaand aan iedere les ontvangt u een of meerdere bladen met aantekeningen: namen, jaartallen en gebeurtenissen. Uitvoerige beeldmateriaal van kaarten, archeologische vindplaatsen, tempels en moskeeën moet de rest doen.

Klik hier om u in te schrijven voor deze cursus in Wassenaar of Heiloo

Klik hier voor aanbevolen literatuur bij de cursus